LESZEK WĄTRÓBSKI
– To tu w Szczecinie rodziła się także Solidarność. Tu podpisano również pierwsze porozumienia – powiedział Mieczysław Jurek, przewodniczący Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Pomorza Zachodniego.
Zapoczątkowany po styczniowym strajku (1971) nowy czas prób ostatecznie obnażył niewydolność systemu komunistycznego zniewolenia i doprowadził do konsolidacji samorządów pracowniczych, wzrostu świadomości społecznej ludzi pracy, a w konsekwencji do narodzin wolnego związku zawodowego „Solidarność”, który zapoczątkował wielkie zmiany społeczne i ustrojowe w Polsce.
A później nastąpił szczeciński Sierpień ’80, podczas którego doszło do masowych protestów robotniczych przeciwko błędom w zarządzaniu krajem przez kierownictwo partii i rządu.
W lipcu roku 1980 doszło do pierwszych strajków, które objęły swoim zasięgiem ponad dwieście zakładów w niemal połowie województw Polski, w których uczestniczyło ponad 95 tys. osób.
Istotnym czynnikiem rzutującym na nastroje wśród załóg były wówczas niedostatki w zaopatrzeniu rynku i wysokie tempo wzrostu kosztów utrzymania, odczuwane zwłaszcza w grupach pracowników najniżej zarabiających. Niezadowolenie nie ominęło też szeregów partyjnych (wśród 10 mln członków późniejszej Solidarności było około 1 mln członków partii).
30 sierpnia 1980 roku podpisano porozumienie kończące strajki organizowane na Pomorzu Zachodnim. Wraz z porozumieniami podpisanymi dzień później w Gdańsku oraz 3 września w Jastrzębiu-Zdroju zakończyły one niemal dwumiesięczną falę strajków w całej Polsce.
•
O odsłanianym pomniku Bohaterów Stycznia ‘71 mówił Juliusz Słowacki – prezes Stowarzyszenia Społecznego „Grudzień 70 – Styczeń 71”: – Napis na pomniku brzmi: „Żądamy niezależnych związków zawodowych grudzień 70 /styczeń 71”. To wtedy protestujący robotnicy po raz pierwszy sformułowali żądanie wolnych od partii związków zawodowych. Jakże prorocze to było żądanie. Przecież 10 lat później narodziła się Solidarność.
W imieniu NSZZ „Solidarność” i mieszkańców województwa zachodniopomorskiego bardzo dziękuję panu Prezydentowi za przybycie i jednocześnie proszę o odsłonicie wraz z Eugeniuszem Szerkusem (członkiem komitetu strajkowego w stoczni im. Warskiego w Szczecinie) – bohaterem tamtych wydarzeń – pomnika poświęconego uczestnikom strajku w styczniu 1971 roku w Szczecinie. Jest to moment historyczny. I czujemy się dumni, mogąc w ten sposób oddać hołd bohaterom, dzięki odwadze których Polska jest dziś krajem wolnym i demokratycznym, zrzeszonym w rodzinie takich samych demokratycznych państw Unii Europejskiej.
Pomnik poświęcił następnie metropolita szczecińsko-kamieński abp Andrzej Dzięga. On też modlił się o „współczesne pokolenie umęczone ziemi zachodniopomorskiej, a przecież tak ciągle ufne i pełne woli, aby budować dobro, zgodę i miłość. Śruba to jest znakiem siły, przemierzania wielu mórz i oceanów, także znakiem podążania w czasie” – powiedział.
•
W tegorocznych obchodach 43. rocznicy podpisania porozumienia sierpniowego w Szczecinie uczestniczył prezydent RP Andrzej Duda, który odsłonił pomnik Bohaterów Stycznia ’71 na Wałach Chrobrego oraz przemawiał następnie przed bramą Stoczni Szczecińskiej.
Pomnik ten był długo oczekiwany i wreszcie stał się zwieńczeniem starań o upamiętnienie historycznego okresu lat 70. Jest on poświęcony Bohaterom Strajku Styczniowego (1971). Stanowi też dopełnienie historii narodzin Ruchu Niepodległościowego w Szczecinie, dającego początek wielkim zmianom społecznym i politycznym – nie tylko w Polsce, ale też i w całej Europie.
W porównaniu do większości innych dużych miast europejskich Szczecin jest ciągle jeszcze ubogi w miejsca upamiętnienia historii współczesnej, szczególnie tej wiążącej się z polską państwowością.
Pomnik powstał dzięki staraniom, w pierwszym rzędzie, Polskiej Żeglugi Morskiej, która przekazała śrubę okrętową Stowarzyszeniu Społecznemu „Grudzień ’70/Styczeń ’71” ze statku m/s NSZZ Solidarność (jednego z serii 6 masowców klasy Panamax, zbudowanych dla PŻM w kopenhaskiej stoczni Burmeister & Wain w latach 1991-1992, pływającego obecnie pod banderą Vanuatu) oraz Regionu Pomorza Zachodniego NSZZ „Solidarność”; Zachodniopomorskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu (za udostępnienie terenu pod pomnik) i wreszcie Instytutowi Pamięci Narodowej (za sfinansowanie budowy pomnika) i firmie Szouton Kamieniarstwo (za jego realizację).
•
– Podążamy ostatnią prostą, która doprowadziła nas do wolnej Polski. Dzięki ludziom Solidarności i podpisanym tu porozumieniom idziemy drogą, którą wiedzie od roku 1970 – powiedział prezydent Andrzej Duda w Stoczni Szczecińskiej (utworzonej w Szczecinie po II wojnie światowej na terenie byłych stoczni niemieckich AG Vulcan Stettin i Stettiner Oderwerke zniszczonych w czasie nalotów alianckich oraz demontażu części wyposażenia przez wycofujących się Niemców oraz przez Armię Czerwoną) – nawiązując do odsłoniętego wcześniej pomnika Bohaterów Stycznia ’71. – To tu w stoczni robotnicy byli siłą napędową walki o wolną Polskę – kontynuował. – Wolność w sercach była tak mocno zakorzeniona, że można było przezwyciężyć stan wojenny. Przetrwaliśmy, zwyciężyliśmy. Solidarność zwyciężyła, oni zwyciężyli, wy zwyciężyliście. Mamy wolną Polskę – mówił prezydent.
Podczas uroczystości w stoczni wojewoda zachodniopomorski Zbigniew Bogucki odczytał list od premiera Mateusza Morawieckiego: „W narodziny Solidarności, od samego początku, wpisany był pewien paradoks. Oto bowiem w kraju komunistycznym, planowo ateizującym społeczeństwo, wybrzmiał nagle silny głos protestu, który nie ograniczał się do spraw tylko ekonomiczno-bytowych. Dla protestujących ważne okazały się także kwestie etyczne, włączone potem przez nich do szeroko pojętego programu odnowy społecznej” – napisał premier.
•
Pierwsza część obchodów 43. rocznicy podpisania porozumienia sierpniowego odbywała się na Wałach Chrobrego przed budynkiem Urzędu Wojewódzkiego. Druga część zlokalizowana została przy bramie Stoczni Szczecińskiej przy ul. Antosiewicza 1. Trzecia i ostatnia w kościele pw. św. Stanisława Kostki przy placu Matki Teresy z Kalkuty. A wieczorem uczestnicy obchodów uczestniczyli w koncercie w szczecińskiej filharmonii im. Mieczysława Karłowicza przy ul. Małopolskiej. W obchodach, obok prezydenta RP Andrzeja Dudy uczestniczyli także: wojewoda zachodniopomorski, prezydent Szczecina, przedstawiciele samorządu miejskiego i wojewódzkiego, wojska, policji, straż graniczna, związkowcy, stoczniowcy, kombatanci oraz mieszkańców Szczecina.
Tekst i zdjęcia: Leszek Wątróbski
zdjęcia:
01. Obchody 43. rocznicy podpisania porozumienia sierpniowego w Szczecinie (fot. Leszek Wątróbski)
02. Odsłonięcia pomnika Bohaterów Stycznia ’71 dokonują: prezydent RP Andrzej Duda i Eugeniusz Szerkus (z komitetu strajkowego stoczni im. Warskiego w Szczecinie) (fot. Leszek Wątróbski)
03. Delegacje NSZZ „Solidarność” uczestniczące w obchodach (fot. Leszek Wątróbski)
04. Członkowie Zespołu Pieśni i Tańca „Szczecinianie” uświetniający obchody 43. rocznicy podpisania porozumienia sierpniowego w Szczecinie (fot. Leszek Wątróbski)
05. Mieczysław Jurek, przewodniczący Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Pomorza Zachodniego (fot. Leszek Wątróbski)
06. Prezydent RP Andrzej Duda przy bramie Stoczni Szczecińskiej (fot. archiwum)